Bazen bir filmde, bazen bir kitapta, bazen ise günlük hayatta paradoks kelimesini duyarız. Peki paradoks ne demek ? Kimileri paradoksu kısaca ‘kısır döngü’ olarak adlandırır, kimileri için ise paradoks kısır döngüden çok daha fazlasıdır. Fransızca ‘paradoxe’ sözcüğünden türeyerek paradoks olarak dilimize yerleşen bu kelimenin tam olarak Türkçe karşılığı ise, yanıltmaç, çatışkı ve çelişkidir. Peki, bu kelime bize anlatır? Paradoks nedir? Hangi durumlara paradoks denir?
PARADOKS NEDİR?
Paradoks kısaca anlam çatışmasıdır. Görünüşte doğru olan bir ifadenin veya ifadeler topluluğunun bir çelişki oluşturmasına paradoks denir. Ayrıca, insan zihninin doğru olarak kabul ettiği ancak yanlış olan birçok düşünce vardır ve bu düşüncelerin hepsi birer paradokstur. Paradoks, insanı ihtimallerin gerçekleşme derecesi üzerine kafa yormaya iten felsefi bir terimdir.
PARADOKS ÖRNEKLERİ
İhtimalin ve çelişkinin olduğu hemen her şeyden bir paradoks örneği çıkartmak mümkün olabilir. Ancak biz konunun daha net anlaşılabilmesi için ülkemizde oldukça sık gündeme gelen paradoks örneklerinden yola çıkarak örneklendirme yapacağız. Örneğin; ‘Tavuk mu yumurtadan çıkar, yumurta mı tavuktan çıkar?’ sorusu paradoksa örnektir. Bu soruda insan beyni, hemen her gün tükettiği yumurtanın tavuktan çıktığına neredeyse emindir. Ancak daha geniş bir zaman diliminde düşünüldüğünde, görünüşte doğru gibi görünen bu durumda bir çelişki olduğu fark edilir.
Bir diğer paradoks örneği ise şöyledir; bir zaman makinesi olduğunu ve bu zaman makinesi ile geçmişe yolculuk ederek, dedenizi çocuk yaşlarda öldürdüğünüzü hayal edin. Yeniden günümüze döndüğünüzde artık dedeniz olmayacak, dedenizi çocuk yaşlarda öldürdüğünüz için babanız da olmayacak ve bu durumda siz de hiç dünyaya gelmemiş olacaksınız. Eğer siz dünyaya hiç gelmediyseniz dedenizi kim öldürdü? Bu örnekte olduğu gibi paradoks kavramında gerçekçiliğin ön planda olması gerekmez, paradoksta yanılma, çatışkı ve çelişkiler ele alınır.
