Kanser normal bir beden hücresinin mutasyona uğraması sonucu kontrolsüz olarak çoğalmasıyla oluşan bir hastalıktır. Dünyanın her yerinde ve her etnik grupta rastlanabilen kanserin 200 den fazla türü bulunmaktadır. Erken teşhis edildiğinde tedavi edilebildiği ve yaşam kalitesinin artırılabildiği için bu kapsamda erken teşhisin önemine vurgu yapmak amacıyla her yıl 1-7 Nisan arasında çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir.
Kanserin başlıca nedeni toksik kimyasallardır. Bu toksik kimyasallar tarım ilaçları, kimyasal gübreler, makine yağları, bazı plastik ambalaj ve kaplar,fabrika ve motorlu taşıtlardan çıkan gazlarla havaya salınan karbonmonoksit,aromatik aminler,PAH, ağır metaller vb. maddelerdir.
Sigara, odun, kömürden çıkan dumanlarda birçok toksik kimyasal bulunur. Bu kimyasalların bazıları besin hazırlama, saklama ve pişirme sırasında da oluşabilmektedir. Aynı zamanda kanserin oluşmasında genetik yatkınlık da önem taşır.
Besin Öğeleriyle Kanser Arasındaki İlişki;
Besin öğelerinin yetersiz ya da aşırı alımı kansere yakalanma riskini arttırmaktadır. Gereğinden çok alınan besinler kısıtlı enerji harcaması durumunda bedende yağ olarak birikerek şişmanlığa neden olur. Şişman bireylerin meme, kolorektal ve kan kanserlerine yakalanma riski zayıf bireylere göre daha fazladır.
Yağlı yiyeceklerin çok yenmesi kanser yapan ve kanseri ilerleten maddelerin alımının artmasına sebep olur. Çok et tüketip dolayısıyla hayvansal protein tüketimini arttıran bireylerde ise meme, rahim, prostat, kolorektal, pankreas ve böbrek kanserlerine yakalanma riski fazladır.
Kansere yakalanma riskini azaltmak için dikkat edilmesi gerekenler;
Bireylerin beslenme alışkanlıklarını değiştirmesi kansere yakalanma riskini azaltabilir. Bu noktada sadece besin seçimine değil besinlerin hazırlanma, saklanma ve pişirilme yöntemleri de büyük önem taşımaktadır. Pişirme sırasında besinlerde görülen değişikliklerin bazıları sağlık açısından yararlıyken bazıları ise zararlı etki gösterebilmektedir.
Besinlerin içerisindeki bazı biyoaktif bileşikler kansere karşı koruyucu etki göstermektedir. Bu besinlerin günlük beslenmede arttırılması kansere yakalanma riskini azaltabilir.
Kanserden koruyucu biyoaktif bileşikler ve bulundukları besinler:
Proteaz engelleyiciler: Soya fasulyesi, mercimek, kurufasulye,nohut,taze fasulye,bezelye
Oksitlenmeyi Önleyiciler: Meyve, ceviz, fıstık ve fındık gibi sert kabuklu meyveler
Flavanoidler: Turunçgiller, kayısı, karadut, kızılcık, kiraz, vişne, kuş üzümü, kırmızı ve kara üzüm, diğer meyveler ve soya fasulyesi
Özel koku ve tat veren maddeler: Lahana, karnabahar, ıspanak, pazı, turp, nane, kekik, pancar, şalgam
Kükürtlü maddeler: Sarımsak, soğan , pırasa
Besinler pişirilirken yapısında gerçekleşen değişikliklerden bazıları kanser riskini arttırabilmektedir. Besinlerin tütsülenmesi, tuzlanması, nitrit, nitrat ve daha başka kimyasal maddeler eklenerek işlenmesi kanser yapıcı maddelerin oluşmasına sebep olmaktadır.
Besinlerin aşırı saflaştırılması da içerisindeki kanserden koruyucu posa ve antioksidanları azalttır. Örneğin buğday kepeği ve özü alınarak beyaz un haline getirildiğinde kanserden koruyucu maddelerde kayıp söz konusu olur. Posadan yetersiz beslenme durumlarında bireylerde kolerektal kansere yakalanma riski artar.
Besinlere eklenen aşırı baharat da sindirim sisteminde tahrişe neden olabileceğinden yemek borusu ve mide kanseri riskini arttırabilmektedir.
Besinleri hazırlarken yanlış pişirme sonucu vitamin kaybı ve zararlı bileşiklerin oluşumu gözlenebilir. Et yüksek sıcaklıkta ve ateşe yakın tutularak pişirilmesi kansorejen maddelerin oluşumuna sebep olmaktadır. Bunun için etler hafif sıcaklıkta uzun süre pişirilmelidir.
Besinlerin nemli ortamlarda saklanması sonucu da küf olur. Oluşan bazı küfler toksin maddeler üreterek tüketiminde kansere yakalanma riskini arttırabilmektedir.
Tüketiminde kanser riskini arttıran besinler;
- Yağlı ve yaşlı koyun,sığır,keçi ve tavuk etleri
- Domuz eti ve pastırması
- Hamburger
- Sucuk,sosis,salam
- Tereyağı ve iç yağı
- Yağda kızartılmış besinler
- Tuzlanmış ve tütsülenmiş besinler
- Doğrudan ateşte pişmiş besinler
Tüm bu önerilere dikkat edip daha sağlıklı bir yaşam tarzı belirleyerek kansere karşı kendinizi ve sevdiklerinizi koruyabilirsiniz. Belirli aralıklarla sağlık taramasından geçmeniz, bedeninizde ve kendinizde bir değişiklik fark ettiğinizde mutlaka doktora danışmanız erken teşhiş açısından da büyük önem taşımaktadır. Unutmayın ‘Erken teşhiş hayat kurtarır.’
Sağlıkla kalın, hoşça kalın..
Diyetisyen Betül ANAMAS
Sosyal medya hesapları;
Facebook= https://www.facebook.com/dyt.betulanamas/
Instagram= https://www.instagram.com/dyt.betulanamas/
