KOAH, Kronik Obstruktif Akciğer Hastalığı sözcüklerinin kısaltması olup tedavi edilebilir ve önlenebilir bir hastalıktır. KOAH’da bronşlardaki daralmaya bağlı akciğerlerdeki havanın dışarı atılmasında bir zorluk (obstruksiyon) söz konusudur.
KOAH’a yol açan durumlar nelerdir?
KOAH oluşumunda birçok faktör vardır. Bunların en başında sigara gelir. Tüm KOAH olgularının % 85’inden aktif sigara içiciliği sorumludur. Bunun yanı sıra genetik ve çevresel risk faktörleri de KOAH gelişimine yol açabilmekte yada kolaylaştırabilmektedir. Bazı endüstriyel tozlar özellikle tekstil fabrikalarında pamuk, keten kenevir tozlarına maruz kalma KOAH’a yol açabilir. Sigara içim yoğunluğu paket-yıl birimi ile belirlenir. Kişinin günde içtiği ortalama paket sayısı ile yıl olarak içtiği süre çarpılır. Örneğin, kişi 20 yıldır günde 2 paket sigara içiyorsa (20x2=40) 40 paket-yıl sigara içim yoğunluğu vardır. Diğer taraftan 30 yıldır günde ortalama yarım paket sigara içimi (30x1/2=15) 15 paket-yıla karşılık gelir. Genellikle 20-25 paket-yıl sigara içimi “ağır sigara içiciliği” olarak tanımlanır ve bu süreden sonra KOAH gelişir. Ancak bazı olgularda 40 hatta 50 paket-yıldan sonra KOAH ortaya çıkmaktadır. Bu da genetik yatkınlıkla açıklanmaktadır.15 paket-yıl sigara içiminden önce KOAH gelişimi beklenmez.
KOAH ne kadar yaygındır?
KOAH gerçekten sanıldığından çok daha yaygın bir hastalıktır. KOAH’ın dört evresi vardır. Evre 1 en hafif evre 4 en ağır formdur. Dünyada 40 yaşın üzerindeki insanların yaklaşık % 20’sinin en az evre 1 düzeyde de olsa KOAH lı olduğu hesaplanmıştır. Dünyadaki tüm KOAH’lı olguların % 60-85’ine tanı konamadığı düşünülmektedir. KOAH dünyada tüm ölüm nedenleri arasında 4. sıradadır ve önümüzdeki 10-20 yıl içerisinde 3.sırada yer alacağı ön görülmektedir. Kronik hastalıklar arasında ölüm oranı giderek artan tek hastalık KOAH’dır.
KOAH belirtileri nelerdir?
Nefes darlığı, öksürük ve balgam çıkarma yakınması olan bir hastanın KOAH olma olasılığı vardır. Bu açıdan bir doktora başvurmalı ve spirometri dediğimiz bir çeşit solunum fonksiyon testini yaptırması gerekir
KOAH nasıl tedavi edilir?
KOAH tedavisinde ilk ve en önemli yapılması gereken şey sigaranın bırakılmasıdır. KOAH da hastalığın ilerlemesini durdurucu ve ölüm oranını azaltıcı tek tedavi yöntemi sigarayı bırakmaktır. Diğer bir deyişle, sigara içmeye devam edildiği sürece hastalığın ilerlemesini durdurmak ve hastalığa bağlı ölüm riskini azaltmak olanaklı değildir.
Bunun dışında KOAH da kullanılan birkaç çeşit ilaç vardır. Bunlardan ilki bronş genişleticilerdir ki en sık kullanılan ilaç grubu bunlardır. Bronş genişletici ilaçlar genellikle toz ya da sprey şeklinde ciğerlere çekilerek (inhalasyon yoluyla) kullanılır. Ayrıca bronşlardaki ödemi ve iltihabı azaltmak için kortizon gibi iltihap giderici ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlarda ağızdan ya da ciğerlere çekilerek inhalasyon yoluyla kullanılabilir. Bunların dışında özellikle KOAH bulgularının yoğunlaştığı akut atak dönemlerinde antibiyotikler de tedavinin önemli bir parçasını oluşturur. Özellikle ağır olanlar olmak üzere KOAH’lı olgularda enfeksiyondan korunmak amacıyla zatürre ve grip aşısı önerilmektedir.
KOAH kandaki oksijen düzeyinde kalıcı düşüklüğe yol açabilir. O zaman hastalara evde uzun süreli oksijen tedavisi verilir. Bu tedavi oksijen tüpleri yada ortamdaki oksijeni konsantre eden oksijen konsantratörü dediğimiz cihazlar aracılığıyla uygulanır. Akciğer rehabilitasyon programları da KOAH’lı olgularda yaşam kalitesini arttıran önemli bir tedavi yöntemidir.
Bazı seçilmiş olgularda, sağlam akciğer bölümlerine daha rahat genişleme alanı sağlamak amacıyla amfizemli akciğer bölümlerinin ameliyatla alınması olarak tanımlayabileceğimiz akciğer hacim küçültme operasyonları uygulanabilir. Tüm tedaviye rağmen hayati tehdit eden solunum yetmezliği olan olgularda akciğer nakli (tranplantasyonu) uygulanabilir. Ancak akciğer nakli çok etkili bir tedavi yöntemi değildir. En iyi koşullarda akciğer nakli yapılmış bir bireyde 5 yıllık yaşama şansı sadece % 40 civarındadır.
KOAH’lı bireylerin akıbeti nasıldır? Yaşamı nasıl etkiler?
Adından da anlaşılacağı üzere KOAH kronik bir hastalıktır. Kronik sıfatı da genellikle ömür boyunca devam eden hastalıklar için kullanılır. Yani KOAH yaşam boyu devam eder ve hastalar bu hastalıkla birlikte yaşarlar. Ancak erken dönemde tanı konup sigarayı da erken dönemde bırakan hastalar, bronş genişletici ilaçlarla, önemli bir kısıtlılık olmadan yaşamlarını sürdürebilirler. Ayrıca KOAH’ın belirti ve bulguları zaman içinde dalgalanma gösterir. Özellikle kış aylarında solunum yolu enfeksiyonlarının sık geçirildiği dönemlerde hastalık kötüleşir, bazı dönemlerde (özellikle yaz aylarında) klinik bulgular hafifleyebilir.
